Σεπτέμβριος: Καλό Μήνα. Καλό Φθινόπωρο!
Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό novem = 9 γιατί ήταν ο 9ος μήνας του ρωμαϊκού νουμιανού ημερολογίου. Στους αρχαίους Ρωμαίους το έτος άρχιζε από το μήνα Μάρτιο, αλλά αργότερα όταν προστέθηκαν και οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος (από τον αυτοκράτορα Νουμά Πομπήλιο), ο Νοέμβριος πέρασε τελικά στην 11η θέση, αν και τελικά κράτησε την αρχική του ονομασία.
Ο Νοέμβριος είναι ο τελευταίος μήνας το φθινόπωρου και σηματοδοτεί την έναρξη του χειμωνιάτικου καιρού.
Από την αρχαιότητα ιδιαίτερα εμφανή ουράνια αντικείμενα προειδοποιούσαν τους ανθρώπους σαν σημάδια των αλλαγών του καιρού. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι το ανοιχτό αστρικό σμήνος των Πλειάδων, γνωστότερο ως Πούλια. Από την εποχή του Ησίοδου η δύση των Πλειάδων αμέσως μετά την δύση του Ήλιου, που συμβαίνει στα μέσα Νοεμβρίου, σημάδευε και σημαδεύει την περίοδο της έλευσης του κρύου και προειδοποιούσε τους γεωργούς να ολοκληρώσουν τη σπορά. Άλλοι τον λένε Βροχάρη γιατί πέφτουν πολλές βροχές, Σποριά εξαιτίας της σποράς, άλλοι Σκιγιάτη γιατί μεγαλώνει η νύχτα και η γη σκιάζεται, Κρασομηνάς – επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά.
Ο Νοέμβριος προσωνυμείται επίσης και από τις γιορτές των αγίων του:
Αρχαγγελίτης, Αϊ-Ταξιάρχης – από τη γιορτή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ (8 Νοεμβρίου).
Αγιομηνάς από τη γιορτή του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου) που ήταν μεγάλη γιορτή για τους τσοπάνηδες.
Αϊφιλιππιάτης, Αϊγιλιππίτης – από τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) κατ’ εξοχήν προστάτη των γεωργών και σημαντικό ορόσημο για διάφορες εθιμικές πράξεις. Η γιορτή είχε και οριακό ρόλο για την τέλεση των γάμων, ενώ ονομάζεται και Μικρή Αποκριά ενόψει της 40ήμερης νηστείας (15/11 – 24/12) για τα Χριστούγεννα.
Αντριάς – από τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου). Στη Μικρά Ασία συνήθιζαν να λένε την ημέρα της γιορτής του Αγίου Αντρέα: «Τ’ Αγι’ Αντριά, αντριεύει το κρύο». Μάλιστα την ημέρα αυτή οι περισσότερες νοικοκυρές στη Μ. Ασία έφτιαχναν τηγανίτες και τις έτρωγαν με πετιμέζι.
Μερικές παροιμίες για το μήνα Νοέμβριο:
Λίμνη Δόξα στη Κορινθία
- Άη Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: -Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άη- Φιλίππου αυτού είμαι.
- Αν τ’ Άη Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια, των Αγιών δε λείπω.
- Η Πούλια βασιλεύοντας το μήνυμα της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους.
- Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
- Ο άη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει.
- Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είν’ στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στον κάμπο.
- Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει.
- Όποιος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δε θα πάρει.
- Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας.
- Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους.
- Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο.
Καλό μήνα.
Ειρήνη Μπαλίκινα
